| روز جهانی محیط زیست چرا نباید از ظروف یکبار مصرف استفاده شود؟به مناسبت هفته محیط زیست و شعار سال 1402"نهضت ملی کاهش آلودگی های پلاستیکی"
بر اساس آمارهای جهانی ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله‌های پلاستیکی است و سالانه حدود ۴ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند و به گفته معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست از زباله‌های تولید شده در کشور نیم میلیون تن به کیسه پلاستیکی اختصاص دارد یعنی هر ایرانی روزانه به‌طور متوسط سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که ۹۶ درصد آن مستقیم وارد سطل‌های زباله می‌شود. در راستای شعار هفته محیط زیست (نهضت ملی کاهش آلودگی های پلاستیکی) و با توجه به روند رو به رشد مصرف پلاستیک در زندگی مدرن امروزی و تغییر سبک زندگی و همچنین استفاده کارکنان ادارات و شرکت ها از ظروف یکبار مصرف در این مقاله به این موضوع می پردازیم که به چه دلایلی نباید از ظروف یکبار مصرف استفاده کرد و اینکه آیا ظروف گیاهی که اخیرا تبلیغ می شود بر محیط زیست و سلامت افراد اثر سوء ندارد؟ و در ادامه با انوع پلاستیک و درجه بازیافت پذیری آن ها و وظیفه شهروندان در امر تفکیک پلاستیک آشنا می شویم. ظروف یکبار مصرف ظروف یکبار مصرف معمولاً در سراسر جهان استفاده می شود. کافی است یک روز به مصرف خود دقت کنیم، غذایی که سفارش می دهیم جلسه ای که شرکت می کنیم، گردشی که می رویم و خوراکی های که می خریم همگی در ظروف یکبار مصرف عرضه می گردد. این ظروف اغلب از پلاستیک، کاغذ و پلی استایرن منبسط (فوم پلی استایرن) ساخته می شوند. هر یک از این مواد به طرق مختلف به محیط زیست آسیب می رسانند. صدها سال طول می کشد تا پلاستیک کاملاً خراب شود. لیوان های کاغذی منجر به جنگل زدایی می شوند و پوشش های ضد آب آنها از نفت تهیه شده و تخریب نمی شوند. همچنین پلی استایرن از مواد شیمیایی مضر تشکیل شده است. هنگام از این محصولات، سمی وارد مواد غذایی شده و به بدن انسان منتقل می گردد و همچنین پس از دور ریخته شدن این سم به محیط نشت می کند. اما در مورد ظروف گیاهی مسئله پیچیده تر می شود ظروف کاملا گیاهی که در بازار بسیاری از کشورها یافت نمی شود قابل تجزیه می باشد و به راحتی به محیط زیست باز می گردد، اما ظروفی که کاملا گیاهی نیستند و در بازار به وفور وجود دارد و تبلیغ می گردد همچنان مشکلات زیست محیطی و بهداشتی را به وجود می آورند. در ادامه با اثرات این ظروف بر زمین و سلامت انسان آشنا می شویم. انواع ظروف یکبار مصرفظروف یکبار مصرف فومی: لیوان فوم پلی استایرن از پلاستیک غیر زیست تخریب پذیر و پایه نفتی ساخته شده است که قابل بازیافت نیست. پلی استایرن هنگام تماس با مواد داغ یا مواد روغنی مایعی وارد مواد غذایی شده که باعث اختلال در غدد درون ریز می شود. این اختلال می تواند باعث مشکلات طولانی مدت و مزمن بر سلامتی انسان شود که بر سیستم تولید مثل و عصبی مصرف‌کنندگان تاثیرات منفی بر جای خواهد گذاشت. علاوه بر این، سوزاندن لیوان هایی از این جنس باعث تولید تولید تقریباً ۹۰ ماده شیمیایی سمی و خطرناک می شود. با وجود این، پلی استایرن فوم همچنان یک انتخاب اصلی برای رستوران‌ها و بیرون بر هایی است که از ظروف یکبار مصرف استفاده میکنند. ظروف یکبار مصرف یلاستیکی: ظروف پلاستیکی در حالی که حتی از لیوان های فوم پلی استایرن خطرناک تر هستند، بیشترین فروش و کاربرد را در صنعت ظروف یکبار مصرف دارند. شاید لیوان پلاستیکی برای نوشیدنی های سرد مناسب باشد. اما قطعاً برای نوشیدنی های داغ مانند قهوه چای و یا دمنوش ها مناسب نیستند زیرا باعث ورود ماده خطرناک بیسفنول ای (BPA) به نوشیدنی می گردد و تاثیر مخربی بر غدد درون ریز دارد. ظروف یکبار مصرف گیاهی: اگرچه ظروف یکبار مصرف گیاهی از منابع تجدیدپذیری مانند نشاسته ذرت تهیه شده است زیست تخریب پذیر به حساب می آید اما ظروفی که در بازار کشور ایران به عنوان ظروف گیاهی شناخته شده است از این ترکیبات تهیه نشده است و ماهیت آن کاملا متفاوت می باشد. ترکیبات ظروف گیاهی موجود در بازار یا پلاستیک های OXO شامل 90 درصد پلی مر نفتی و 10 درصد افزودنی D2W می باشد که این افزودنی ها بین زنجیره مونومرهای نفتی قرار می گیرد و هنگامی که در معرض نور خورشید و سایش مکانیکی قرار می گیرد زنجیره بلند مونومر می شکند و به ذرات میکرو و ماکرو پلاستیک تبدیل می شود. در واقع تنها زمان تجزیه این مواد کوتاه تر از پلاستیک های دیگر است و همچنان از تخریب خاک و آب کاسته نمی شود. ظروف یکبار مصرف کاغذی: ظروف کاغذی از خمیر تازه چوب تولید می شوند که مستلزم نابودی درختان در فرایند تولید است. سالانه ۲۰ میلیون درخت برای تولید لیوان های کاغذی قطع می شود. زیرا بیشتر لیوان ها از کاغذ بکر تهیه می شوند. برای اینکه لیوان های کاغذی ضدآب باقی بماند، لیوان ها با پلی اتیلن پوشانده می شوند، پلی اتیلن نوعی پلاستیک زیست تخریب پذیر نبوده و کمپوست نمی‌شود. این بدان معناست که کل لیوان قادر به کمپوست یا تجزیه توسط محیط زیست نیست. علی رغم کاغذی بودن به دلیل لایه پلی اتیلن برای سلامتی مضر می باشد. یکی از وظایف ما به عنوان یک فرد جامعه که به سلامت و محیط زیستی که در آن زندگی می کنیم و به نسل های آینده هم تعلق دارد،آگاهی از محصولاتی است که خریداری می کنیم اینکه این محصول آیا قابلیت استفاده مجدد و یا بازیافت را دارد یا خیر می تواند در انتخاب ما تاثیر گذار باشدو همچنین با توجه به نتایج تحقیقاتی که نشان می دهد میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها در جریان خون ما حضور دارند و از طریق مواد مصرفی روزانه به بدن ما راه پیدا میکنند و بر هورمون های رشد کودکان تاثیرگذار است. پس آگاهی از انواع پلاستیک برای تصمیم گیری در مصرف یک ضرورت است. انواع پلاستیک پلاستیک شماره 1: PET اولین دسته از پلاستیک‌هایی که راحت‌تر از بقیه، بازیافت می‌شوند. در زیر این بطری‌ها و در داخل علامت بازیافت عدد یک ثبت شده است. این دسته از پلاستیک‌ها که اغلب بطری‌های نوشابه و آب معدنی از آنها ساخته می‌شوند به دلیل ارزان و سبک بودن به راحتی بازیافت شده و تبدیل به محصولاتی مثل الیاف، مبل و فرش و گاهی ظروف جدید می‌شوند. پلاستیک شماره 2: HDPE یا پلی اتیلن با دانسیته بالا این نوع پلاستیک در ظروف مواد شوینده، پاک‌کننده‌های خانگی، شامپو، کیسه‌های خرید، بطری روغن و البته سطل ماست و بطری شیر به کار می‌روند که قابلیت تبدیل به مواد جدید و بازگشت به چرخه مصرف را دارند. با این تفاوت که این محصولات اغلب به همان محصولات اولیه اما از نوع غیرقابل خوردن و آشامیدن یعنی بطری‌های پاک‌کننده تبدیل می‌شوند. پلاستیک شماره 3: وینیل یا پی وی سی روکش پلاستیکی برای پلمپ محصولات خوراکی مثل سس و عرقیجات، لوله‌های پلاستیکی و بسته‌بندی شفاف مواد غذایی از جنس پی‌وی‌سی هستند. پی‌وی‌سی‌ها چون از مواد سختی ساخته شده‌اند قابل بازیافت هستند اما به خاطر فرایند پیچیده‌تر آن نسبت به پلاستیک‌های شماره یک و دو کمتر در چرخه بازیافت قرار می‌گیرند. به همین خاطر هم بهتر است کمتر از آنها استفاده کنیم. پی‌وی‌سی‌ها اگر بازیافت بشوند به کفپوش، کابل برق و یا محصولاتی مثل زیراندازهای پلاستیکی تبدیل می‌شوند. پی‌وی‌سی حاوی ماده خطرناک و سمی به اسم «دیوکسین» است. پس به عنوان مثال اگر از بطری روغنی استفاده می‌کنید که جنس آن پی‌وی‌سی و عدد بازیافتی آن شماره سه است، هرگز آن را نسوزانید و اجازه ندهید با غذای داغ تماس پیدا کند. پلاستیک شماره 4: LDPE یا پلی اتیلن با دانسیته کم پلاستیک‌های شماره 4 مانند شماره 2 هستند با این تفاوت که در خیلی از جوامع بازیافت آنها به خاطر سختی پلاستیک و مدل بازیافت آن کمتر پذیرفته می‌شود. مبلمان و فرش‌هایی که دارای پلاستیک هستند و بطری‌های فشرده مثل بطری مایع دستشویی، جزو این دسته هستند و اگر بازیافت بشوند به سطل زباله یا قسمت داخلی آن، ریسمان و کاشی‌های پلاستیکی تبدیل می‌شوند. پلاستیک شماره 5: PP یا پلی پروپیلن دشمن اصلی این روزهای طبیعت همین درب بطری‌های پت و انواع بطری‌های سس است که با علامت «pp» شناخته می‌شوند. این دسته قابل بازیافت هستند اما حجم بسیار بالای تولید این دست پلاستیک‌ها ممکن است در برخی جوامع که هنوز چرخه بازیافت به طور جدی دنبال نمی‌شود و مردم هم تفکیک زباله درستی انجام نمی‌دهند، هنوز مشکل‌ساز باشد، در صورت بازیافت به باتری خودرو، کابل، شن‌کش و... تبدیل می‌شوند. پلاستیک شماره6: PS یا پلی استایرن ظروف یک بار مصرف، سفره‌های یک بار مصرف و ظرف غذای بیرون‌بر از پرکاربردترین پلاستیک‌هایی است که روزانه از آنها استفاده می‌کنیم که در دسته شماره شش قرار می گیرند. یک بار مصرف‌ها هم انواع مختلف دارند و بدون بررسی شماره آنها، نباید صرف یک بار مصرف بودن آنها را قابل بازیافت بدانیم. این را باید در نظر بگیریم که محصولات فومی مثل ظرف غذای بیرون‌بر به دلیل ماده شیمیایی خاصی که در خود دارد ممکن است توسط همه مراکز بازیافت پذیرش نشود. پلاستیک شماره 7: انواع متفرقه (O) دسته شماره هفت آنهایی هستند که به نحوی در گروه‌های قبلی جا نمی‌گیرند. در ساخت تعدادی از پلاستیک‌ها از گیاهان استفاده شده و قادر به بازیافت یا تبدیل به کمپوست هستند درحالی که برخی دیگر ماده‌ای به نام پلی کربنات دارند که برخی تحقیقات نشان داده است که می‌تواند حتی سبب اختلالات هورمونی در سن رشد برای کودکان بشود. بطری‌های گالنی آب معدنی که برای دستگاه‌های آب سرد و داغ استفاده می‌شوند و وسائل پلاستیکی اطراف ما مثل عینک آفتابی و تجهیزات الکترونیکی مثل موبایل و لب‌تاپ جزو این دسته هستند.
نکاتی که باید در تفکیک پلاستیک رعایت شود:
فرهنگ چیزی خارج از وجود من و تو نیست. فرهنگ رفتاری از ماست که تکرار می شود و به عبارتی در ما درونی شده است. وقتی برای حل هرمشکلی از مشکلات جامعه می گوییم باید فرهنگ سازی شود یعنی اولین نفر باید از خودمان شروع کنیم. سازنده فرهنگ خود ماییم. تفکیک زباله موضوع لوکس و پز روشنفکری نیست. خوب که نگاه کنیم همان نگهداری از خانه بزرگی تری است که محیط زیست ماست.
تهیه کننده : سمیه جمشیدی جم کارشناس بهداشت و محیط زیست مدیریت هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری # روز جهانی محیط زیست #هفته محیط زیست |
| روزشمار هفته محیط زیست 1402 سه‌شنبه 16 خردادماه: محیط زیست، دیپلماسی جهانی- منطقه‌ای، مدیریت تغییر اقلیم و آب، اجرایی نمودن راهکارهای کاهش گرد و غبار چهارشنبه 17 خردادماه: محیط زیست، تنوع زیستی و حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض انقراض با مشارکت جوامع محلی پنج‌شنبه 18 خردادماه: محیط زیست، محیط‌بان، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت جمعه 19 خردادماه: محیط زیست، رسانه، آموزه‌های دینی، مسئولیت اجتماعی همگانی و خانواده شنبه 20 خردادماه: محیط زیست، صنعت سبز، پسماند و پیشرفت پایدار دانش‌بنیان یکشنبه 21 خردادماه: محیط زیست، اقتصاد دریامحور، گردشگری تالاب‌ها، اشتغال، تسهیل فرآیندها و رشد تولید دوشنبه 22 خردادماه: محیط زیست، فناوری‌های نوین، سمن‌ها و مشارکت‌های داوطلبانه مردمی
پیام ملی هفته محیط زیست: نهضت ملی کاهش آلودگی‌های پلاستیکی |
